Het onderscheid tussen feiten en interpretaties

Iedereen haalt feiten en interpretaties wel eens door elkaar. Je leidinggevende die nors kijkt, jij die denkt dat je iets verkeerd hebt gedaan en meteen begint te malen en na te gaan waar het mis is gelopen, …. Terwijl achteraf blijkt dat er niets aan de hand is. Ondertussen heb je je wel, weeral, om niets zorgen gemaakt.

Het is interessant om dergelijke situaties verder te ontleden. Wat waren de neutrale feiten (leidinggevende kijkt anders dan anders) en welke (gekleurde) interpretatie heb jij eraan gegeven (nors / mijn schuld / ik heb iets verkeerd gedaan)? Bij een gebeurtenis duiken gedachten op in je geest die ook emoties en een bepaald gedrag met zich meebrengen. Belangrijk is om niet automatisch met die gedachten mee te gaan maar te beseffen dat bij een gebeurtenis steeds verschillende interpretaties mogelijk zijn. Het is niet omdat mensen je bekijken op een feestje, dat ze iets negatiefs over je denken. Het is niet omdat collega’s al eens een grapje maken in jouw richting, dat ze je per se niet moeten.

Je brein is erop gemaakt om steeds weer gedachten te produceren, of die nu waarheidsgetrouw zijn of niet. Bepaalde gedachten brengen ook bepaalde gevoelens met zich mee, waardoor een gedachte nog “echter” lijkt omdat het bijbehorende gevoel zo intens is. Stel bijvoorbeeld dat je tiener uitgaat met zijn of haar vrienden. Op een gegeven moment schiet de gedachte door je hoofd dat hem of haar iets is overkomen. Allerhande worst case scenario’s doemen op en je fantasie slaat op hol. Je krijgt beelden in je geest van auto-ongelukken, bebloede lichamen en de politie die voor je deur staat. Emotioneel voel je angst en paniek opkomen, zelfs radeloosheid. Je hart gaat harder bonken, je krijgt een droge keel en je handen beginnen te zweten. De knoop in je maag geeft je een misselijk gevoel. Je probeert tegen jezelf te zeggen dat er niets aan de hand is, maar je lichaam voelt zo gespannen, “er moet wel iets aan de hand zijn”! Misschien stuur je een sms naar je tiener om te vragen of alles OK is. Als je meteen een geruststellende bericht terugkrijgt, kan je het rampdenken van net weer even loslaten en moet je er misschien zelfs om lachen. Krijg je niet meteen een bericht terug, gaat het rampdenken verder… Tot je uiteindelijk wel gerustgesteld wordt.

Het is heel menselijk om je zorgen te maken om dingen die zouden kunnen gebeuren, maar die hier-en-nu waarschijnlijk niet van toepassing zijn. Het moeilijke is dat waar je bang voor bent, heel misschien wél kan gebeuren. De kans dat het kan gebeuren is niet 0%. De gedachte “stel dat er deze keer wél iets aan de  hand is en ik nét nu doe alsof er niets aan de hand is” maakt dat je blijft piekeren en in de gedachte blijft meegaan.

Wat kan je helpen om wat meer afstand van nare, angstige of negatieve gedachten te nemen?

• Leer feiten te onderscheiden van de interpretaties die jij maakt. Je eerste (angstige) gedachte is een mogelijk interpretatie, maar daarom nog niet meteen realiteit. Omdat het gevoel en de fysieke sensaties, horend bij die gedachte, zo intens kunnen zijn lijkt die gedachte steeds echter “want het voelt zo echt” (en hevig). Laat je hier niet door foppen. Een gedachte is mààr een gedachte, een gevoel mààr een gevoel.
• Je kan dergelijke situaties achteraf uitschrijven om meer overzicht te krijgen op de automatische keten van gedachten, gevoelens, fysieke sensaties en gedragingen waar je op het moment zelf door meegesleept wordt. Een voorbeeld:
  • Gebeurtenis (FEIT): je tiener is op stap
  • Gedachte (INTERPRETATIE): “Wat als…” (ongeluk, ramp)
  • Gevoel: angst, paniek
  • Fysiek: versnelde hartslag, knoop in je maag
  • Gedrag: piekeren, een sms sturen
    • Welke gevoelens en fysieke sensaties zou je ervaren hebben bij de gedachte “Fijn, hij/zij is zich lekker aan het amuseren met vrienden”? Welk gedrag zou je dan stellen?

• Hier wordt niet gezegd dat je je geen zorgen mag maken. Het is altijd goed om alert te zijn. Laat je echter niet zodanig meeslepen door je zorgen dat je voortdurend aan het piekeren bent. We maken ons al genoeg zorgen. Meer dan nodig… is overbodig.