The Black Dog: een metafoor voor depressie

Afgelopen week was in de Knack nog een bijzonder eerlijke getuigenis te lezen over hoe moeilijk het kan zijn om te leven met een depressie. We praten er misschien niet snel over, maar iedereen heeft wel momenten dat hij het niet meer ziet zitten of enorm ongelukkig is. Soms zelfs zonder enige reden. Het voelt gewoon zo. Sommige mensen hebben hier meer last van dan andere en voelen zich heel hun leven vrij regelmatig depressief. Dit is vaak taboe om over te praten want ergens wordt verwacht, als het je ogenschijnlijk voor de wind gaat, dat je je dan ook maar goed moet voelen. Anders ‘besef je niet wat je hebt’, ‘ben je ondankbaar’ of ‘moet je gewoon positief leren denken’. Zo simpel is het echter niet als onrust en melancholie nu eenmaal een deel van jezelf zijn. Hoe kan je hier beter mee omgaan?

Tegenwoordig loopt 1 op 7 mensen in België en 1 op 6 in Nederland kans op het ontwikkelen van een ernstige depressie ergens vroeg of laat in zijn leven (WHO, 2011). Dan hebben we het niet eens over de zovele mensen die van tijd tot tijd worstelen met periodes van zich depressief voelen, zonder dat er sprake is van een daadwerkelijke klinische depressie. Soms kan je depressief worden naar aanleiding van een levensgebeurtenis, zoals een echtscheiding, het verlies van een dierbare of een opeenstapeling van moeilijk te verteerbare gebeurtenissen. Je hebt echter ook heel wat mensen die zonder aantoonbare reden in een depressie belanden of meerdere depressieve episodes in hun leven meemaken. Soms is dat door een tekort aan serotonine in de hersenen (een stofje dat je goed doet voelen). Medicatie is dan een oplossing om dit tekort op te vangen en qua stemming tot meer evenwicht te komen. Zoals Louise vertelt in haar interview in de Knack over een gesprek met haar psychiater:

Maar Louise, als je diabetes had, zou je dan insuline nemen? “Ja.” Dus als je geen evenwicht hebt in de ‘gelukshormonen’ in de hersenen, waarom zou je de pillen dan niet nemen?’ Mijn psychiater won de discussie.

Vaak is echter een combinatie van “pillen en praten” de beste therapie om terug uit een depressie te geraken. Cognitieve gedragstherapie is de aangewezen methode om een klinische depressie aan te pakken. Hiervoor kan je terecht bij psychologen die gespecialiseerd zijn als cognitief gedragstherapeut. Na afloop van je depressie is een mindfulnesstraining zinvol om je niet steeds weer naar beneden te laten trekken door een negatieve gedachtenspiraal. Na minstens drie of vier depressieve episodes blijkt mindfulness trouwens effectief te helpen om niet terug in een depressie te hervallen, met name de Mindfulness-Based Cognitive Therapy-variant (met meer nadruk op anders om leren gaan met je gedachten).

Maar wat als melancholie, onrust, een zwaar en mismoedig gevoel dat je telkens weer naar beneden trekt en alle energie uit je lijkt weg te zuigen, … altijd wel wat aanwezig geweest zijn? Wat als zwarte gedachten je geest teisteren en je je hiervoor schaamt, omdat het nu eenmaal niet gemakkelijk is om over zoiets met anderen te praten? Het is belangrijk om toch hulp te zoeken, een vertrouwenspersoon in je omgeving te hebben waar je tegen kan vertellen hoe je je echt voelt en die begrip voor je opbrengt, maar ook een professionele hulpverlener (psycholoog) die je coacht om terug uit die put te klauteren. Hou je zelf voor, je bent zeker niet de enige die last heeft van een depressie. Je zou verbaasd zijn van hoeveel lotgenoten je hebt, zowel in je naaste omgeving als daarbuiten. Vaak zijn we echter erg (te?) goed getraind om een masker op te houden en naar de buitenwereld toe te laten uitschijnen dat het best goed met ons gaat. En als je echt diep zit, is het soms gewoon te moeilijk om hier alleen uit te geraken. Reik je hand uit, laat je helpen en ondersteunen, sommige dingen in het leven kan je nu eenmaal niet in je eentje oplossen. Hoe zelfstandig en sterk je ook altijd geweest bent. Daar is niets mis mee en daar hoef je je niet voor te schamen.

Helpend bij een depressie of als je sowieso vaak last hebt van neerslachtige, melancholische gevoelens, is om je depressie of de donkere gevoelens op een andere manier te bekijken. Winston Churchill, een Brits staatsman en strateeg, vocht zelf tegen verschillende depressies tijdens zijn leven. Hij noemde die depressies zijn “black dogs”. Matthew Johnstone, een Australisch auteur en illustrator, heeft ook al te kampen gehad met meerdere depressies en herkent zichzelf dan ook goed terug in deze metafoor. Hij heeft er een treffend stripverhaal over gemaakt: “Black Dog. Leven met een depressie.” (Acco, 2011). Wat wordt hier nu precies mee bedoeld, met die zwarte hond? Wel, je kan het zo zien. De depressie is een ongewenste bondgenoot die, of je dat nu wilt of niet, steeds of toch vaak naast je zijde staat. Hij komt ’s nachts op je borstkas staan waardoor je minder goed kan slapen. Hij gaat op je bord zitten waardoor je eetlust afneemt. Hij staat tussen jou en andere mensen op een feestje, waardoor je je alleen en ver verwijderd voelt van anderen. Op het werk probeer je de zwarte hond onder je bureau te verstoppen, zodat niemand ziet dat je hem bij je hebt. En toch is hij er en moet je er iets mee. Maar wat? Hoe meer je er tegen vecht, hoe groter en onhandelbaarder hij wordt. De boodschap hierbij is dat je kan leren leven met je black dog. Je kan hem temmen door hem de ruimte te geven om er te zijn, zonder daarom steeds zijn voetsporen te volgen. Voldoende lichaamsbeweging, hulp zoeken, gaan praten met een psycholoog/psychiater, … Het zijn allemaal factoren die een black dog kleiner kunnen maken of misschien zelfs doen verdwijnen.

Houd er rekening mee dat je niet te zeer dient te focussen op het doen verdwijnen van die zwarte hond. Dat kan net een gevoel van machteloosheid in de hand werken. Probeer je er eerder op te richten om met de black dog te leren leven. Dat is vaak haalbaarder. Aai hem eens over zijn bol en zeg “Of ik het wil of niet, je bent er toch. Dan kunnen we er evengoed het beste van maken.” Wat ook positief is aan deze metafoor, is dat een zwarte hond (zeker zoals deze wordt afgebeeld in het stripverhaal van Johnstone) niet overkomt als een monster, maar eerder als een eigenwijs beest dat er nog niet als de slechtste uitziet maar wel slechte manieren heeft. Je depressie zien als iets monsterlijks helpt je namelijk niet verder om er beter mee om te gaan. Je vecht immers voor een stuk tegen jezelf, want je niet goed voelen is iets wat binnenin jou zit. Daarnaast helpt “the black dog” om te leren loslaten in tijden van depressie en melancholie. En laat dat nu net zijn, waar je wellicht erg bang voor bent. Want loslaten is het begin van het einde… Of toch niet? We zien eigenlijk dat de depressieve gevoelens er laten zijn, zonder erin mee te gaan en zonder er tegen te blijven vechten, net rust geeft, hoe lastig het ook kan zijn omdat je ze dan ook moet leren “verdragen”. Dat uitgangspunt helpt je net verder om met je depressie te leren leven of deze te overwinnen. En onthoud: je bent niet de enige met een black dog. Er bestaan zoveel black dogs, in allerlei vormen en formaten, en ze maken ook geen onderscheid in geslacht, ras, loonbriefje of sociale vaardigheden. Het is aan jou om de jouwe beter te leren kennen en er zo goed mogelijk mee om te gaan.

Als je last hebt van zwarte gedachten en stiekem denkt om uit het leven te stappen, zoek tijdig hulp. Je kan ook steeds gratis en anoniem bellen naar de Zelfmoordlijn op 1813.